พาราเซตามอล ยาแก้ปวด ลดไข้ กินอย่างไรให้ปลอดภัย

พาราเซตามอล (Paracetamol) หรือที่คนไทยคุ้นเคยกันดีในชื่อ "ยาแก้ปวด ลดไข้" เป็นยาที่หาได้ง่ายและมักถูกใช้เป็นประจำ ทั้งในกรณีไข้หวัด ปวดหัว ปวดกล้ามเนื้อ หรือแม้แต่ปวดประจำเดือน แต่รู้หรือไม่ว่า หากใช้อย่างไม่ถูกวิธี อาจก่อให้เกิดอันตรายต่อตับได้

บทความนี้จะมาแนะนำการ กินยาพาราเซตามอลอย่างไรให้ปลอดภัย เหมาะสำหรับทุกคนที่ต้องการใช้ยาอย่างถูกวิธีและไม่เสี่ยงต่อผลข้างเคียงในระยะยาว

1. พาราเซตามอลคือยาอะไร

2. กินยาพาราเซตามอลอย่างไรให้ปลอดภัย

3. ผลข้างเคียงและความเสี่ยงของพาราเซตามอลมีอะไรบ้าง

4. คำแนะนำในการกินยาพาราเซตามอล

5. หากกินยาพาราเซตามอลเกินขนาดต้องทำอย่างไร

พาราเซตามอลคือยาอะไร

พาราเซตามอล (Paracetamol) หรือในบางประเทศเรียกว่า อะเซตามิโนเฟน (Acetaminophen) เป็นยาในกลุ่ม Non-opioid Analgesics ที่ออกฤทธิ์ลดไข้และบรรเทาอาการปวดได้ดี แต่ ไม่มีฤทธิ์ต้านการอักเสบ ต่างจากยาในกลุ่ม NSAIDs เช่น ไอบูโพรเฟน หรือแอสไพริน

ประเภทของยาพาราเซตามอล

พาราเซตามอลมีหลายรูปแบบให้เลือกใช้ตามความเหมาะสม ได้แก่:

• ยาเม็ด / ยาแคปซูล: รูปแบบที่พบบ่อย เหมาะสำหรับผู้ใหญ่
• ยาน้ำ: เหมาะสำหรับเด็กเล็ก ปรับปริมาณตามน้ำหนักตัว
• ยาสอด: เหมาะสำหรับผู้ที่มีอาการคลื่นไส้ อาเจียน
• ยาเม็ดละลายน้ำ / ยาเม็ดฟู่: เหมาะสำหรับผู้ที่กลืนยายาก
  

สรรพคุณของพาราเซตามอล

• บรรเทาอาการปวด เช่น ปวดหัว ปวดฟัน ปวดประจำเดือน ปวดกล้ามเนื้อ
• ลดไข้ ไข้จากหวัดหรือไข้ไม่ทราบสาเหตุ
• ไม่ระคายเคืองกระเพาะอาหาร เหมาะกับผู้ที่มีปัญหากระเพาะ

กินยาพาราเซตามอลอย่างไรให้ปลอดภัย

แม้พาราเซตามอลจะดูเป็นยาที่ปลอดภัยและใช้ง่าย แต่ควรระมัดระวังเรื่องการใช้และรู้วิธีที่ถูกต้อง เพื่อป้องกันผลข้างเคียง

• ปริมาณที่แนะนำ
  • ผู้ใหญ่: ขนาดยาแนะนำอยู่ที่ 500-1,000 มิลลิกรัมต่อครั้ง กินทุก ๆ  46 ชั่วโมง ไม่ควรเกิน 4,000 มิลลิกรัมต่อวัน 
    • น้ำหนัก 34-50 กิโลกรัม: รับประทานครั้งละ 1 เม็ด
    • น้ำหนักมากกว่า 50-67 กิโลกรัม: รับประทานครั้งละ 1 เม็ดครึ่ง (ไม่เกินวันละ 5 ครั้ง)
    • น้ำหนักมากกว่า 67 กิโลกรัม: รับประทานครั้งละ 2 เม็ด (ไม่เกินวันละ 4 ครั้ง)
      
  • เด็ก: ควรปรับขนาดยาตามน้ำหนักตัว และควรให้แพทย์หรือเภสัชกรเป็นผู้แนะนำ
    
• ไม่ควรกินร่วมกับยาอื่นที่มีส่วนผสมของพาราเซตามอลซ้ำซ้อน เช่น ยาแก้หวัดหลายชนิด
• ห้ามดื่มแอลกอฮอล์ร่วมกับการใช้ยา เพราะเพิ่มความเสี่ยงต่อตับ

ผลข้างเคียงและความเสี่ยงของพาราเซตามอล

แม้ยาพาราเซตามอลจะเป็นยาที่ปลอดภัย หากใช้อย่างถูกวิธี แต่หากใช้เกินขนาด หรือใช้ผิดวิธีอาจก่อให้เกิดผลข้างเคียงที่ตามมาได้ เช่น

• พิษต่อตับ เช่น ตับอักเสบ ตับวาย โดยเฉพาะเมื่อรับประทานเกินขนาดหรือดื่มแอลกอฮอล์ร่วมด้วย
• อาการแพ้ยา เช่น ผื่นคัน หากแพ้รุนแรง อาจมีอาการบวม ปากบวม หายใจลำบาก ควรหยุดยาและรีบพบแพทย์
  
• คลื่นไส้ อาเจียน หากกินขณะท้องว่าง (พบได้น้อย)

คำแนะนำเพิ่มเติมในการใช้ยาพาราเซตามอล

1. อ่านฉลากก่อนใช้ ตรวจสอบปริมาณยา และส่วนประกอบของยา

2. ไม่ควรกินยาซ้ำหากยังไม่ครบเวลา 46 ชั่วโมง

3. ไม่ใช้ติดต่อกันเกิน 5 วัน โดยไม่ปรึกษาแพทย์

4. เลือกชนิดยาให้เหมาะกับอายุ และสุขภาพของผู้ใช้

5. หากมีโรคตับอยู่ก่อนแล้ว ควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้

หากกินยาพาราเซตามอลเกินขนาดต้องทำอย่างไร

การรับประทานพาราเซตามอลเกินขนาดอาจเป็นอันตรายถึงชีวิต หากพบว่ามีผู้รับประทานยาเกินขนาด 

• ควรรีบนำส่งโรงพยาบาลทันทีโดยไม่ต้องรอให้เกิดอาการ  เพราะพิษต่อตับอาจแสดงอาการหลัง 24-72 ชั่วโมง
• หากเป็นไปได้ ควรนำยาที่เหลือ รวมถึงกล่องยา หรือเอกสารกำกับยาติดตัวไปด้วย เพื่อช่วยให้แพทย์วินิจฉัยได้แม่นยำยิ่งขึ้น
  

หลังจากรับประทานยาเกินขนาด บางรายอาจมีอาการ เช่น ปวดท้อง คลื่นไส้ อาเจียน หรือรู้สึกไม่สบายตัว แต่ในบางรายอาจไม่มีอาการใด ๆ เลยในระยะแรก ซึ่งไม่ได้หมายความว่าปลอดภัย ดังนั้นไม่ว่าจะมีอาการหรือไม่ ควรได้รับการตรวจและรักษาจากแพทย์โดยเร็วที่สุด เพื่อป้องกันภาวะตับถูกทำลายอย่างรุนแรง